Bir film ister Rotten Tomato'luk olsun, isterse de bir şaheser, eğer insanlar izlemeye gidiyorlarsa, o film eleştirmeye değerdir. Düzgün bir film incelemesi eğlendirmeli, ikna etmeli ve bilgi vermeli; aynı zamanda filmin hikâyesini çok fazla açık etmeden de orijinal bir fikir vermelidir. 'Mükemmel' bir film incelemesi, kendi hakları olan bir sanat çalışması dahi olabilir. Bir filmin nasıl analiz edileceğini, enteresan bir tez ile nasıl ortaya çıkılacağını ve eğlenceli bir film incelemesinin nasıl yazılacağının detaylarını aşağıda öğrenebilirsin.
İnceleme Taslağı Oluşturma
- Film hakkında ilgi uyandıran bir olgu veya fikirle başla. Okuyucunun daha ilk cümlede incelemene ilgi duymanı sağlamalısın. Bu cümlenin, okuyuculara incelemen ve film hakkında bir his vermesi gerekir: İyi mi? Mükemmel mi? Berbat mı? Veya sadece idare eder mi? Okuyucunun, incelemeyi okumaya devam etmesini sağlamalısın. Bazı fikirler şu şekilde olabilir:[1]
- İlgili Olay veya Film ile Karşılaştırma: "Liderlerimiz, politikacılarımız ve uzmanlar her gün ISIS'e, rakip spor takımlarına veya diğer politik partilere karşı "intikam" çağrısında bulunuyorlar. Ama sadece bazıları, intikamın soğuk, yok edici ve nihayetinde kutsal gerilimini ve ayrıca "Blue Ruin"in (İntikam) karakterlerini anlıyorlar."
- Kısa bir inceleme: "Başrolündeki Tom Hanks'e ve mükemmel film müziğine rağmen Forrest Gump, zayıf hikâyesinin ve sorgulanır önermesinin gölgesinin ötesine geçemiyor.
- Bağlam veya Arka Plan Bilgisi: "Boyhood (Çocukluk) nasıl yapıldığı bilinerek çekilen ilk film olabilir: 12 yılda, yavaşça ve aynı aktörlerle. Bu, en az filmin kendisi kadar önemli.
Net ve iyi hazırlanmış bir fikri en başta ver. Okuyucularını, filmi sevip sevmediğin konusunda tahmin yapmak zorunda bırakma. İncelemenin başında fikrini öğrenmelerini sağla ve böylece daha sonra geri kalan zamanı, kendi notunu “kanıtlamaya” çalışarak geçirebilirsin.[2]- Yıldızlar, 10 veya 100 gibi puanlar kullanmak veya sadece Çok İyi ya da Çok Kötü bir film şeklinde bir değerlendirme yapmak fikrini hızlıca vermenin hızlı bir yoludur. Daha sonra neden bu notu seçtiğini yazarsın.
- Mükemmel Film: "Her karakterin, sahnenin, kostümün ve yapılan her şakanın filmi defalarca izlemeye değer kılacak kadar iyi olduğu ve kısacası her açıdan başarılı, az bulunur filmdir."
- Kötü Film: "Kung-fu ya da karate filmlerini ne kadar sevdiğiniz hiç fark etmez; 47 Ronin filmiyle iyisi mi siz sadece paranızı değil; patlamış mısırınızı ve zamanınızı boşa harcamayın."
- İdare Eder Film: "Eşi benzeri görülmemiş Interstellar filmini sevmem gerekenden daha çok sevdim. Ama bu, filmin mükemmel olduğu anlamına gelmiyor. Nihayetinde, uzayın kati dehşeti ve hayret vericiliği beni, kabul edilir şekilde ağır hikâye ve diyaloglar boyunca sürükledi."
İncelemeni yaz. Bu bölüm, film sırasında aldığın notların hakkını vereceği bölüm olacak. Eğer argümanını destekleyecek olgular vermezsen, kimse fikirlerini önemsemez.[3]- Mükemmel: "Michael B. Jordan and Octavia Spencer'ın kimyası, "Fruitvale Station"ın (Son Durak) senaryosu iyi olmasa da filmi taşıyabilir. Özellikle kameranın sürekli yüzlere odaklandığı filmin ortasındaki hapishane sahnesi, sadece göz kapakları, boyun kaslarının parlayan gerilimi ve çok az çatlama sesi bile ne kadar duygu aktarabileceklerini gösteriyor."
- Kötü: ""Jurassic World"ün en büyük kusuru, izleyicinin kendini ilişkilendirebileceği kadın karakteri yokluğu ve bu durum kendisini, kadın kahramanımızın bir dinozordan kahkahaya neden olacak şekilde etekleri tutuşmuş olarak kaçmasıyla bir kez daha gösteriyor."
- Fena Değil: ""Snowpiercer"ın sonunda, filmin ne tür bir film olmak istediğini tam olarak anlayamadım. Her bir silahın, ampulün ve zeminin kaygan parçasının sayıldığı dövüş sahnelerindeki detaylara yönelik dikkat, güçlü bir sona dönüşmüyor. Asıl mesele hakkında da çok az şey söylüyor."
Ortada olan hikâye analizinin ötesine geç. Hikâye bir filmin sadece bir parçasıdır ve incelemenin tamamını dikte etmemelidir. Bazı filmlerin mükemmel ya da ilgi çekici hikâyeleri olmasa da, bu durum, filmin tamamen kötü olduğu anlamına gelmez. Odaklanılması gerekilen diğer noktalar şunları içerebilir:[4]- Sinematografi: "Her (Aşk) renkler içinde kalmış; parlak ve yumuşak kırmızılar ile turuncuların yanı sıra, kahramanlar arasındaki aşka yönelik duyguları, hem kurup hem de çekip alan sakinleştirici beyazlar ve griler kullanan bir film. Her bir kare, karşısına geçip seyredilesi bir tabloya benziyor."
- Ton: "Delice yalnızlığa ve Mars'ta tıkılıp kalmanın yüksek risklerine rağmen "The Martian"ın (Marslı) nüktedan senaryosu, espri ve heyecanı her sahnede canlı tutuyor. Uzay tehlikeli ve korkutucu olabilir, ama bilimsel keşfin keyfi sarhoş edici."
- Müzik ve Ses: "'No Country For Old Men"in (İhtiyarlara Yer Yok) müziği tamamen es geçme yönündeki cesur tavrı sonunda hakkını veriyor. Şiddetin kısa nöbeti ile vurgulanan çölün tüyler ürpertici sessizliği ve av ile avlananın yakın ve kişisel ses efektleri, izleyiciyi sürekli diken üstünde tutuyor."
- Oyunculuk: "Kayışı kopmuş otobüs ile baş edebilmek için soğukkanlı metanetini kullansa ve ne zaman hareket etse şaşırtıcı olsa da Keanu Reeves, "Speed"in (Hız) önemli anlarında rol arkadaşına tam olarak ayak uyduramıyor ve filmin, ifadesiz bakışları altında ezilmesine neden oluyor."
İncelemeni sonunda tam bir döngü haline getir. İncelemeye tercihen açılış olgusuna geri dönen bir son ver. İnsanların bir incelemeyi bir filme gidip gitmemeye karar vermek için okuduklarını unutma. Onlara bir fikir verecek bir sonla bitir.[5]- Mükemmel: "Sonunda Blue Ruin (İntikam) karakterleri bile kan davalarının ne kadar anlamsız olduğunu biliyorlar. Ama bu gerilim filminin her dakikasında olduğu gibi intikam, acı sona kadar oldukça bağımlılık yapıcı.""
- Kötü: "Tıpkı sıklıkla bahsedilen "çikolata kutusu" gibi Forest Gump da, birkaç küçük lokmaya sahip. Ama yarısı çok tatlı birçok sahne, film gösterime çıkmadan önce çöpe atılmalıydı."
- İdare Eder: "Devrimci konsepte rağmen roman olmadan Boyhood (Çocukluk) mükemmel bir film olamayabilirdi. "İyi" bile olmayabilirdi. Filmin zamanı geçirmenin güzelliğinde ve sadece 12 yıllık çekimde yakalanabilecek küçük ile önemsiz anlarda bulduğu güç, Linklater'ın son filmini sinema sanatı ile ilgili herkes için görülmesi gereken bir film haline getiriyor."
Film hakkındaki temel olguları topla. Bu işi, filmi izlemeden önce veya sonra yapabilirsin, ama inceleme yazmadan önce kesinlikle yapmalısın. Çünkü olguları, incelemenin içerisine yazdıkça dokuman gerekir. İşte bilmen gerekenler:[6]- Filmin adı ve çıkış tarihi.
- Yönetmenin adı.
- Başrol oyuncuların adları.
- Türü.
Filmi seyrederken notlar al. Bir filmi izlemek için oturmadan önce bir not defteri ya da diz üstü bilgisayar al. Filmler uzundur ve detaylar ya da büyük hikâye noktalarını unutabilirsin. Not almak, daha sonra yeniden dönmek için küçük detayları yazmanı sağlar.[7]- İster iyi ister kötü olsun bir nokta aklına takıldığı zaman hemen not al. Bu; kostüm, makyaj, set tasarımı, müzik vs. ile ilgili olabilir. Bu detayların, filmin geri kalanı ile ilişkisini ve incelemenin bağlamında ne anlama geldiklerini düşün.
- Film ilerledikçe, dikkatini çekmeye başlayan kalıpları not et.
- Hiçbir şeyi kaçırmamak için durdur tuşunu sıklıkla kullan ve gerekirse geri sar.
Filmin mekaniklerini analiz et. Filmi seyrettikçe, bir araya gelen farklı bileşenleri analiz et. İzlerken veya izledikten sonra, filmin bu alanlarda sende ne gibi izlenimler bıraktığını kendine sor:[8]- Yönetmenlik. Yönetmeni göz önünde bulundur ve olayları, hikâyede nasıl portrelediğini ya da açıkladığını düşün. Film eğer yavaş ilerliyorsa veya senin gerekli olduğunu düşündüğün noktaları içermiyorsa, bunu yönetmene atfedebilirsin. Aynı kişi tarafından yönetilmiş diğer filmleri görmüşsen, bu filmleri karşılaştır ve hangisini en çok sevdiğine karar ver.
- Sinematografi. Filmi çekerken hangi teknikler kullanılmış? Belli bir tonu yaratmak için hangi ortam ve arka planlar yardımcı olmuş?
- Senaryo. Diyalog ve karakterleştirme dahil olmak üzere senaryoyu değerlendir. Senaryonun özgün mü, tahmin edilemez mi, sıkıcı mı veya zayıf mı olduğunu düşündün? Karakterlerin lafları sana güvenilir geldi mi?
- Kurgu. Film tutarsız mıydı ya da sahneden sahneye rahatça aktı mı? Hikâyeyi kurmaya yardımcı olmak için montajı dahil etmişler miydi? Bu, anlatım açısından engelleyici miydi; yoksa yardımcı mı olmuştu? Bir aktörün oyunculuk yeteneğini vurgulamak için uzun sahneler mi kullanmışlardı; yoksa bir olaya veya diyaloğa grup tepkisi olarak birçok tepki sahnesi mi vardı? Görsel efekt kullanılmışsa, iyi seçilmişler mi ve birleştirilmiş efektler, kusursuz bir deneyimin parçası olmuş mu? (Efektlerin gerçekçi görünüp görünmemesi, kurgucunun yetki alanı içerisinde olmasa da, sahnenin kaderine ve nihayetinde filme etkisine karar verir.)
- Kostüm tasarımı. Kostüm seçimleri, filmin stiline uymuş mu? Konuyu dağıtmak yerine, genel tona katkıda bulunmuş mu?
- Set tasarımı. Film setinin, diğer unsurları nasıl etkilediğini dikkate al. Senin açından deneyimi artırmış mı azaltmış mı? Film eğer gerçek bir mekanda çekilmişse, konum iyi seçilmiş mi?
- Orkestra veya film müziği. Sahnelerle uyumlu mu? Fazla mı az mı kullanılmış? Merak uyandırıcı mı? Eğlendirici mi? Rahatsız edici mi? Eğer şarkıların belli bir mesajı veya anlamı varsa, film müziği bir filmi batırabilir de, çıkarabilir de.
Filmi bir kez daha izle. Bir filmi, hele de not almak için sürekli durdurmuşsan, tek bir seferde anlamak imkansızdır. İncelemeni yazmadan önce en az bir kere izle. İlk seferde gözden kaçırmış olabileceğin detaylara dikkat et. Bu kez, odaklanmak için yeni odak noktaları seç. İlk seferde oyunculuk üzerine çokça not aldıysan, ikinci seferde sinematografi üzerine yoğunlaş.
Analizin üzerinden yükselen orijinal bir tez yarat. Artık filmi tamamen incelediğine göre masaya hangi benzersiz noktaları getirebilirsin? Bir tez ile ortaya çık: Tartışmak için merkezi bir fikir bul ve bu fikri, filmin farklı unsurları üzerine gözlemlerinle destekle. Tezinin, incelemenin ilk paragrafında tartışılması gerekiyor. Bir tez sahibi olmak incelemeni, senaryo özet aşamasından öteye götürür ve kendisi de hakkıyla bir sanat formu olan film eleştirisi alanına getirir. İncelemen için ikna edici bir tez ile ortaya çıkabilmek için kendine şu soruları sor:[9]- Film, hâlihazırdaki bir olay üzerinden mi yoksa; güncel bir mesele üzerinden mi yükseliyor? Bu, yönetmenin daha büyük bir harekete girme yöntemi olabilir. Filmin içeriğini, "gerçek" dünya ile ilişkilendirmek için yollar ara.
- Filmin bir mesajı var mı veya izleyiciden belli bir tepki veya duygu mu edinmeye çalışıyor. Amacını başarıp başaramadığını da tartışabilirsin.
- Film seninle kişisel seviyede bağ kuruyor mu? Kendi duyguların üzerinden yükselen bir inceleme yazabilir ve okuyucuların için daha enteresan hale getirmek amacıyla bazı kişisel hikâyelerini araya serpiştirebilirsin.
Tez paragrafını, kısa hikâye özeti ile devam ettir. Okuyucularına, incelediğin filme gitmeye karar verirlerse ne ile karşılaşacakları hakkında fikir vermek iyi olacaktır. Ana karakterleri anlattığın, ortamı tarif ettiğin ve filmin merkezi çatışması ya da teması hakkında bir fikir verdiğin kısa bir hikâye özeti çıkar. Film incelemesi yapmanın bir numaralı kuralını asla çiğneme: Çok fazla anlatma. Okuyucuların açısından filmi mahvetme![10]- Hikâye özetinde karakterleri verdiğin zaman aktörlerin isimlerini, karakter isimlerinin hemen ardından parantez içinde yaz.
- Yönetmenin adını ve filmin tam ismini vermek için bir yer bul.
- Okuyucuların açısından filmi "açık edebilecek" bir bilgi tartışman gerektiğini düşünüyorsan, okuyucularını uyar.
Filmin analizini yaptığın bölüme geç. Tezini destekleyen ve filmin enteresan bölümlerini tartışan birçok paragraf yaz. Oyunculuk, yönetmenlik, sinematografi, ortam ve diğer tarafları tartışırken, okuyucularının dikkatini canlı tutmaya yarayacak net ve eğlenceli bir dil kullan.[11]- Dilini net ve kolay anlaşılır tut. Çok fazla teknik sinemacılık jargonu kullanma ve dilinin canlı ve ulaşılabilir olmasına dikkat et.
- Hem olguları hem de kendi fikrini sun. Örneğin, şöyle bir fikir ortaya atabilirsin: "Arka plandaki Barok müzik, 20. yüzyıl ortamı ile uyumsuzdu."
Fikirlerini desteklemek için birçok örnek kullan. Film hakkında bir önermede bulunacaksan, açıklayıcı bir örnekle destekle. Sahnelerin nasıl göründüğünü, belli bir kişinin nasıl oynadığını, kamera açılarını ve diğer noktaları tarif et. Fikirlerini desteklemek için diyalogları alıntılamayı deneyebilirsin. Okuyucularına böylece filmin ruhu hakkında fikir verirken, aynı zamanda eleştirini ifade etmeye de devam edersin.
Biraz kişilik kat. İncelemeni resmi bir üniversite makale yazısı olarak yazabilirsin, ama incelemeyi eğer kendinin yapabilirsen çok daha enteresan olur. Yazı stilin genelde hazırcevap ve komikse, incelemenin de farklı olmasına gerek yok. Eğer genelde ciddi ve dramatik tarza sahipsen, bu da işe yarar. Dilinin ve yazı stilinin, benzersiz perspektifin ile kişiliğini yansıtmasına izin ver; çünkü bu, okuyucular için çok daha eğlencelidir.
İncelemeni bir sonuç ile bitir. Sonucun, baştaki orijinal tezine bağlanması ve okuyucunun filme gidip gitmemesine yönelik rehberlik etmesi gerekir. Bu bölümün, yazının sonu olduğu için merak uyandırıcı veya eğlenceli olması gerekir.
İncelemeni düzenle. İlk taslağı bitirdikten sonra incelemeni baştan sona oku ve iyi akıp akmadığına ve doğru yapıya sahip olup olmadığına karar ver. Bazı paragrafların yerini değiştirebilir, bazı cümleleri silebilir veya güdük kalmış bölümlerin serpilmesini sağlamak için daha fazla yeni malzeme ekleyebilirsin. İncelemen editöryal olarak sınıftan geçer hale gelinceye değin en az bir, iki ya da üç kere düzenlemeden geçir.- İncelemenin, tezinle uyumlu olup olmadığını kendine sor. Sonucun, en başta sunduğun fikirlerle bağdaşıyor mu?
- İncelemenin film hakkında yeteri kadar detay içerip içermediğine karar ver. Okuyucularına filmin ne ile ilgili olduğu hakkında daha iyi detay verebilmek için geri dönüp, aralara daha fazla tanım eklemen gerekebilir.
- İncelemenin kendi başına bir yazı olarak enteresan olup olmadığına karar ver. Bu tartışmaya orijinal bir fikir katkısında bulunabildin mi? Okuyucular, sadece filmi izlemektense incelemeni okuyarak ne kazanacaklar?
İncelemeni olası yazım hataları için denetle. Tüm aktör adlarının doğru yazıldığından ve tarihlerin doğru olduğundan emin ol. Yazım ile dil bilgisi hatalarını ve diğer imla hatalarını düzelt. Temiz ve denetimden geçmiş bir inceleme, aptalca hatalarla dolu bir incelemeden çok daha profesyonel gözükecektir.[12]
İncelemeni yayınla veya paylaş. İncelemeni, bloguna yükle, bir film tartışmasında paylaş, Facebook'a koy veya arkadaşların ile ailene e-postala. Filmler, çağımızın en saf sanat formudur ve tüm sanat eserleri gibi tartışma yaratırlar, özdüşünüm için alan sağlarlar ve kültürümüzü muazzam şekilde etkilerler. Bu, ister başarısız isterse de saf deha ürünü olsunlar, tartışmaya değer oldukları anlamına gelir. Tartışmaya değerli fikrini kattığın için tebrikler.
İpuçları
- Filmin senin beğenine uygun olmamasının, kötü bir inceleme yazman gerektiği anlamına gelmediğini anla. İyi bir eleştirmenin görevi, insanlara sevecekleri bir film bulmaya yardımcı olmaktır. Herkesle aynı film beğenisine sahip olamayacağın için, sen sevmesen de insanlara filmi sevip sevmeyeceklerini anlatabilmelisin.
- Birçok film incelemesi oku ve bazılarını diğerlerinden daha faydalı neyin yaptığını düşün. Yine bir incelemenin değeri her zaman doğruluğu ile alakalı değildir (örn. Okuyucu, eleştirmenle ne kadar aynı fikirde.), aksine daha çok faydası ile ilintilidir. (örn. Eleştirmen, okuyucunun filmden ne kadar keyif alıp alamayacağını ne kadar iyi tahmin etmiş.)
- Filmi sevmediysen, kötüleyici ve acımasız olma. Mümkünse nefret edeceğin filmleri izlememeye çalış.
- Filmi açık edecek noktalar vermediğinden emin ol!
- Yapı oldukça önemlidir: Filmin farklı bölümlerini kategorize etmeye ve her bir bölüm üzerinde ayrı ayrı yorum yapmaya çalış. Her bir bölümün ne kadar iyi olduğuna karar vermek daha doğru bir sonuç ile ortaya çıkmana yardımcı olur. Örneğin, oyunculuk, özel efektler, sinematografinin her birinin ne kadar iyi olduğuna kafa yor.
- Film hakkında birçok insanın fikrini aldığından ve incelemene dahil ettiğinden emin ol. Ayrıca filmi beğenip beğenmediğini belirt ve nedenini açıkla.
https://yasamoyunu.blogspot.com/2010/07/film-analizi-icin-soru-ornekleri.html
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder