Ölümlüleri tanrılaştıran maskelerin politik bir işlevide var!..

 Elle Tutulur Ruhlar

Afrika ve Afrika diasporasında ölümlüleri tanrılaştıran maskeler aynı zamanda politik bir işlev de üstleniyor.






Ruhlar dünyasında maske sadece bir görüntü olmakla kalmaz. Gerçek anlamda bir dönüştürücü niteliğindedir. Maskeyi takan kişi (neredeyse her zaman erkektir) farklı bir ses tonuyla konuşabilir, farklı biçimde hareket
edebilir, farklı tavırlara bürünebilir, çünkü farklı bir varlığa dönüşmüştür. Maske takılır. Gerçeklik ve illüzyon, tanrı ve insan, yaşam ve ölüm arasındaki ayrım netliğini kaybeder. Maskeli adam rol yapmaz. Rolün bizzat kendisidir...

Maske takmanın kökeni, tarihin derinliklerinin sisleri içinde kaybolmuş durumda. Ancak sanat tarihçisi Herbert M. Cole av ritüellerinden kaynaklanmış olabileceğini düşünüyor: Avın ruhunu cisimleştirme ya da belki onu yatıştırma isteğinden... Fotoğrafçı Phyllis Galembo, 20 yıldan uzun bir süredir Afrika ve Haiti’de dolaşarak maske sanatını belgeledi. Maskelerde ne mi var? “Yaratıcılık,” diyor Galembo. “Sadece maske değil. Kıyafetin bütünü ve ritüel giysisinin benzersiz oluşu.” Galembo, görüntü yakalamak amacıyla hem kentlere hem de ücra köşelerdeki köylere gidiyor, maskeli törenleri bulmak için bir rehber eşliğinde iz sürüyor. Işıklarını ve tripodunu bir duvarın, çitin ya da bir evin duvarının karşısına koyarak fotoğrafını çekeceği kişilerin kadrajdaki yerlerini almasını bekliyor. Filmdeki 12 pozu da çekiyor. O kadar. “Başarılı ya da başarısız,” diyor. Ama başarılı karelerinin sayısı hep daha fazla oluyor....



Haiti: Tüm maskeli törenlerde maske gerekmediği gibi, törenlerin hepsi de Afrika’da yapılmıyor. Liman kenti Jacmel’deki ilkbahar karnavalında üç çocuk Pa Wowo (boyanmış, hindistancevizi yaprağından etek giymiş yoksulluk simgesi köylü) kıyafetine bürünmüş.

Jean Borgatti, “Çocuklar katıldığı zaman herkes bu durumdan hoşnut oluyor. Çünkü bu, devamlılık anlamına geliyor” diyor.
Gana: Winneba kasabasındaki kovboy hem koruyucu hem de bir moda objesi. Yıl sonunda düzenlenen yüzyıllık Kıyafet Festivali’ndeki bu kovboyun giysisi neşeli bir karışımdan oluşuyor:
Parlak yılbaşı ağacı süsleri, yaban hayatı işin içine katan zebra derisi desenli kumaş, Afrika, Avrupa ve popüler kültürleri çağrıştıran ithal tekstil ürünleri...
Cathy Newman’ın kaleminden, Phyllis Galembo’nun fotoğraflarıyla süslenmiş bu yazının devamını National Geographic Türkiye’nin bu aykı sayısında bulabilirsiniz...

Yaşam ve İnsan için herşey Genel Kültür, Bilgi Bankası